Μηδενική ανοχή στη σεξουαλική παρενόχληση: Πώς εργοδότες και στελέχη μπορούν να δημιουργήσουν μια ασφαλή εργασιακή κουλτούρα
Η σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας δεν αποτελεί μόνο τραύμα προσωπικό αλλά και ρίσκο οργανωσιακό. Καταστρέφει την εμπιστοσύνη, διαλύει τις ομάδες, μειώνει την παραγωγικότητα και εκθέτει την επιχείρηση σε νομικές και οικονομικές συνέπειες. Οι εργοδότες και τα στελέχη δεν έχουν πλέον την πολυτέλεια να αγνοούν το πρόβλημα. Έχουν, όμως, τη δύναμη να διαμορφώσουν μια κουλτούρα μηδενικής ανοχής.
Γιατί είναι αναγκαία η μηδενική ανοχή
«Μηδενική ανοχή» δεν σημαίνει αναίτια σκληρότητα ή κουλτούρα αστυνόμευσης: σημαίνει σαφήνεια και δέσμευση. Σημαίνει ότι κάθε περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης, όσο «μικρό» κι αν φαίνεται, αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα και με διαδικασίες που προστατεύουν το θύμα και εξασφαλίζουν δίκαιη διερεύνηση για όλα τα εμπλεκόμενα άτομα.
Όταν όμως η ηγεσία ενός οργανισμού δεν παίρνει θέση, μετακυλίει την ευθύνη στα θύματα, επιχειρεί να μειώσει τη σημασία των περιστατικών ή, ακόμα χειρότερα, τιμωρεί τα άτομα που αναδεικνύουν το πρόβλημα, το μήνυμα είναι ότι η παρενόχληση είναι ανεκτή. Αυτό ενθαρρύνει τους θύτες και φιμώνει τα θύματα.
Τα οφέλη για τον οργανισμό
Η επένδυση σε μια κουλτούρα μηδενικής ανοχής έχει πολλαπλά οφέλη:
- Αύξηση εμπιστοσύνης και δέσμευσης: Οι εργαζόμενοι/ες αισθάνονται ασφαλείς και αποδίδουν καλύτερα στη δουλειά τους.
- Μείωση κόστους: Λιγότερες απουσίες, λιγότερες διαρροές ταλέντων, λιγότερα νομικά και επικοινωνιακά έξοδα.
- Ενίσχυση φήμης: Οι οργανισμοί που επενδύουν σε πολιτικές ίσων ευκαιριών προσελκύουν κορυφαία ταλέντα.
- Συμμόρφωση με το νομικό πλαίσιο: Η ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία επιβάλλει σαφείς υποχρεώσεις στους εργοδότες.
Στρατηγικές για τη δημιουργία κουλτούρας μηδενικής ανοχής
- Δέσμευση από την κορυφή: Η αλλαγή κουλτούρας ξεκινά από τη διοίκηση. Οι ηγέτες/ιδες πρέπει να δηλώσουν δημόσια και ξεκάθαρα ότι η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι ανεκτή. Αυτό δεν είναι μια ανακοίνωση που μπορεί να κάνει μόνο το HR, αλλά μια δέσμευση που απαιτεί τη μέγιστη ορατότητα και βαρύτητα.
- Σαφείς πολιτικές και διαδικασίες: Κάθε οργανισμός με πάνω από 20 εργαζόμενους/ες οφείλει να έχει γραπτή πολιτική κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης που:
- Αξιολογεί το ρίσκο που διατρέχουν διαφορετικές ομάδες εργαζομένων.
- Ορίζει τι είναι παρενόχληση, με παραδείγματα.
- Περιγράφει τις διαδικασίες καταγγελίας.
- Διασφαλίζει την εμπιστευτικότητα.
- Ορίζει κυρώσεις με συνέπεια και διαφάνεια.
Η πολιτική πρέπει να είναι προσβάσιμη, να επικοινωνείται σε όλα τα άτομα με πολλαπλούς τρόπους και να εφαρμόζεται με συνέπεια.
- Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση: Δεν αρκεί να μοιραζόμαστε πολύπλοκα έγγραφα. Χρειάζονται και βιωματικά σεμινάρια, role-playing δραστηριότητας και case studies που βοηθούν εργαζόμενους/ες και στελέχη να αναγνωρίζουν τη σεξουαλική παρενόχληση και να γνωρίζουν πώς να αντιδρούν, είτε ως θύματα είτε ως μάρτυρες των περιστατικών.
- Ασφαλείς και αποτελεσματικοί μηχανισμοί αναφοράς: Οι εργαζόμενοι/ες πρέπει να ξέρουν πού να απευθυνθούν και να αισθάνονται ότι η καταγγελία τους θα αντιμετωπιστεί σοβαρά και με εχεμύθεια. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει:
- Ανώνυμες γραμμές καταγγελίας.
- Ειδικά εκπαιδευμένους/ες υπεύθυνους ισότητας.
- Εξωτερικούς φορείς υποστήριξης (π.χ. Safe & Fair – πρόγραμμα START).
- Στήριξη θυμάτων και μαρτύρων: Η κουλτούρα μηδενικής ανοχής δεν σταματά με την τιμωρία του δράστη. Σημαίνει και φροντίδα για το θύμα: ψυχολογική στήριξη, νομική καθοδήγηση, προστασία από αντίποινα. Το ίδιο ισχύει και για τυχόν μάρτυρες που κατέθεσαν κατά τη διερεύνηση.
- Συστηματική παρακολούθηση: Οι πολιτικές αντιμετώπισης της βίας και παρενόχλησης δεν γίνονται μια φορά. Χρειάζονται συστηματική αξιολόγηση, αναθεώρηση και προσεκτική επικοινωνία. Η διαφάνεια στα δεδομένα ενισχύει την εμπιστοσύνη.
Τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσουν οι εργοδότες
- Κουλτούρα σιωπής: Σε πολλές επιχειρήσεις, τα θύματα φοβούνται τα αντίποινα ή τον στιγματισμό.
- Διαφορετικά επίπεδα εξουσίας: Όταν ο θύτης είναι κάποιο στέλεχος με ισχύ, οι εργαζόμενοι/ες δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι η διοίκηση θα κινηθεί εναντίον του.
- Στερεότυπα και προκαταλήψεις: Η ιδέα ότι «υπερβάλλει» το θύμα ή ότι «έτσι είναι αυτή η δουλειά» συνεχίζει να υπονομεύει την πρόληψη.
Η υπέρβαση αυτών των εμποδίων απαιτεί θάρρος, συνέπεια και πόρους από την πλευρά της επιχείρησης.
