Γράφει η Μαρία Δάτσικα, Νομική Σύμβουλος
Η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι απλώς μια “άβολη στιγμή” ή ένα “κακόγουστο αστείο”. Αποτελεί μία σοβαρή μορφή διάκρισης λόγω φύλου, η οποία θίγει την αξιοπρέπεια του ατόμου και επηρεάζει σημαντικά την προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική του ζωή. Η ελληνική έννομη τάξη έχει ενσωματώσει σχετικές διατάξεις που στοχεύουν στην πρόληψη και καταστολή τέτοιων φαινομένων, τόσο στον εργασιακό χώρο όσο και ευρύτερα στην κοινωνία.
Ορισμός της σεξουαλικής παρενόχλησης
Η έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης εισήχθη στην ελληνική νομοθεσία κυρίως μέσω της εναρμόνισης με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Σύμφωνα με το άρθρο 2 περ. δ΄ του Ν. 3896/2010, που ενσωμάτωσε την Οδηγία 2006/54/ΕΚ, η σεξουαλική παρενόχληση ορίζεται ως:
«Oποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με αποτέλεσμα την προσβολή της προσωπικότητας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος γύρω από αυτό».
Σύμφωνα με τον νόμο, η σεξουαλική παρενόχληση θεωρείται διάκριση λόγω φύλου, ανεξαρτήτως της πρόθεσης του δράστη, και απαγορεύεται ρητά.
Με απλά λόγια, σεξουαλική παρενόχληση είναι οποιαδήποτε ανεπιθύμητη συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα που σε κάνει να αισθάνεσαι άβολα, φοβισμένος/η, ή ταπεινωμένος/η. Μπορεί να είναι:
- Λεκτικά σχόλια, προσβλητικά υπονοούμενα ή σεξιστικά αστεία
- Αγγίγματα ή επαφές χωρίς συγκατάθεση
- Πίεση για ραντεβού, με απειλές ή υποσχέσεις για επαγγελματικό όφελος
- Επιδείξεις γεννητικών οργάνων ή αποστολή σεξουαλικού περιεχομένου
- Δημιουργία εχθρικού ή απειλητικού περιβάλλοντος, με σεξουαλικό χαρακτήρα, στη δουλειά ή αλλού
Το πιο σημαντικό: Δεν έχει σημασία αν “το εννοούσαν για αστείο” ή “αν δεν είχες πει κάτι νωρίτερα”. Το πώς ένιωσες εσύ είναι αυτό που μετράει.
Νομοθετικά εργαλεία προστασίας
Το ελληνικό νομικό πλαίσιο προστατεύει τα θύματα εργασιακής βίας και σεξουαλικής παρενόχλησης μέσα από διατάξεις του ποινικού, αστικού και εργατικού Δικαίου.
α) Στο ποινικό δίκαιο, σχετικές συμπεριφορές διώκονται με βάση τα αδικήματα της προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας (άρθρο 337 ΠΚ), απειλής (άρθρο 309 ΠΚ), παραβίασης της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 176 ΠΚ) και δυσφήμησης ή συκοφαντίας (άρθρο 363 ΠΚ).
β) Στο αστικό δίκαιο, η σεξουαλική παρενόχληση συνιστά προσβολή της προσωπικότητας (άρθρο 57 ΑΚ), η οποία θεμελιώνει αξιώσεις αποζημίωσης για ηθική (άρθρο 932 ΑΚ) και υλική βλάβη (άρθρο 914 ΑΚ), καθώς και υποχρέωση του εργοδότη για καλή πίστη στις εργασιακές σχέσεις (άρθρο 288 ΑΚ).
γ) Στο εργατικό δίκαιο, με το Π.Δ. 62/2025 (Κώδικας Εργατικού Δικαίου), απαγορεύεται ρητά η βία και παρενόχληση στον χώρο εργασίας, καθιερώνεται η αρχή της αναστροφής του βάρους απόδειξης, απαγορεύονται τα αντίποινα, και εισάγεται υποχρέωση ύπαρξης πολιτικών πρόληψης και μηχανισμών καταγγελίας σε επιχειρήσεις με άνω των 20 εργαζομένων. Παράλληλα, προβλέπεται δικαίωμα αποχώρησης με πλήρη αποζημίωση σε περίπτωση σοβαρής παραβίασης.
Δικαιώματα θυμάτων και προστασία. Τι μπορείς να κάνεις αν σου συμβεί;
✔ Μίλα σε κάποιον που εμπιστεύεσαι. Η παρενόχληση τρέφεται από τη σιωπή.
✔ Κατάγραψε το περιστατικό. Ημερομηνία, ώρα, τι ειπώθηκε ή συνέβη, ποια άτομα ήταν παρόντα. Αυτά μπορεί να σε βοηθήσουν αργότερα.
✔ Ζήτα νομική συμβουλή ή υποστήριξη. Υπάρχουν οργανισμοί και νομικοί που μπορούν να σε καθοδηγήσουν με ασφάλεια.
✔ Κάνε καταγγελία:
- Στην Επιθεώρηση Εργασίας
- Στη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων
- Στον Συνήγορο του Πολίτη
- Στην Αστυνομία, αν πρόκειται για ποινικό αδίκημα
- Σε κάθε άλλη δημόσια αρχή που μπορεί να παράσχει συνδρομή, στο μέτρο της αρμοδιότητάς της.
✔ Μην φοβάσαι τα αντίποινα. Ο νόμος απαγορεύει ρητά την απόλυση, δυσμενή μεταχείριση ή εκδίκηση επειδή κατήγγειλες περιστατικό παρενόχλησης.
Η επίδραση του κινήματος #MeToo στην Ελλάδα
Το 2021, η δημόσια καταγγελία της Σοφίας Μπεκατώρου σηματοδότησε την έναρξη του ελληνικού #MeToo, φέρνοντας στην επιφάνεια δεκάδες καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση. Το κύμα αυτό οδήγησε σε θεσμικές παρεμβάσεις, ενίσχυση των μηχανισμών προστασίας, αλλά και σε αλλαγή νοοτροπίας, καθιστώντας πλέον σαφές ότι η ανοχή στη σεξουαλική βία και παρενόχληση δεν είναι αποδεκτή.
Παρότι το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα για τη σεξουαλική παρενόχληση έχει ενισχυθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, η πρόκληση παραμένει η ουσιαστική εφαρμογή του. Η καλλιέργεια κουλτούρας σεβασμού, η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των θυμάτων στο σύστημα και η συνεχής εκπαίδευση εργοδοτών και εργαζομένων είναι απαραίτητες για την καταπολέμηση του φαινομένου.
Η νομοθεσία είναι σαφής: η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι ανεκτή. Το επόμενο βήμα είναι να γίνει αυτή η θέση καθημερινή πράξη, σε κάθε χώρο και για κάθε άνθρωπο.
Η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι υπερβολή. Δεν είναι φλερτ. Είναι παραβίαση. Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στην εργασία και στην καθημερινότητα χωρίς φόβο, ντροπή ή σιωπή.
Ο νόμος είναι δίπλα σου. Και δεν είσαι μόνη/ος.
